Werken met ZZP-ers – Begin een detacheringsbureau!

… in samenwerking met: Alain Camonier

In Nederland zijn er ongeveer 800.000 zelfstandigen of ZZP-ers, zelfstandigen zonder personeel. Al decennialang bestaat de discussie of ZZP-ers echte ondernemers zijn of eigenlijk gewone werknemers met een ander label. Deze discussie is niet transparant want zij bestaat uit vele lagen: de fiscale laag: moeten tussen de opdrachtgever en de ZZP-er BTW worden berekend en nog belangrijker, moet loonbelasting worden ingehouden? de sociale-zekerheidslaag: moeten er sociale premies worden ingehouden en heeft de ‘ZZP-er’ dan ook recht op een WW en WIA-uitkering? De arbeidsrechtelijke laag: heeft de ‘ZZP-er’ recht op ontslagbescherming en loondoorbetaling bij ziekte? En niet onbelangrijk, de maatschappelijke emotionele vraag: ben ik als ZZP-er nu zelfstandig ondernemer of niet.

Jurisprudentie

Deze discussie leidde tot vele maatschappelijke problemen omdat zowel opdrachtgevers als ZZP-ers in de knel kwamen bij een verkeerde interpretatie van de werkrelatie (of als ze niet goed hadden opgelet). De fiscale jurisprudentie staat vol met zaken waarin de opdrachtgever met terugwerkende kracht (van vijf jaar) is aangeslagen voor niet betaalde loonbelastingen en sociale premies per vermeende ZZP-er. De vraag die dan centraal staat is of er sprake is van een dienstbetrekking met gezag of niet. Hiernaast bestaat er ook heel veel civiele jurisprudentie waarin het meestal gaat om twee vragen: (1) mag de relatie met de ZZP-er worden beëindigd of is er sprake van ontslagbescherming en (2) moet de opdrachtgever doorbetalen ondanks dat de ZZP-er niet meer kan werken in verband met ziekte. De vraag die dan centraal staat, is of er sprake is van een arbeidsovereenkomst met gezag of niet.

Vangnet

Waar de fiscale jurisprudentie gaat over de vraag of de opdrachtgever/werkgever wel voldoende belasting en premies heeft afgedragen gaat het bij de civiele jurisprudentie vaak om schrijnende situaties. De ZZP-er is afhankelijk van zijn werk bij deze opdrachtgever en wordt plotsklaps ontslagen, of erger… hij wordt ernstig ziek. Dan beseft de ZZP-er dat hij als zelfstandige geen enkel vangnet heeft. Een ZZP-er die opeens twee jaar lang intensieve medische zorg nodig heeft en om die reden niet kan werken, krijgt niet betaald. Als er geen (dure) arbeidsongeschiktheidsverzekering is afgesloten, is het aanspreken van de opdrachtgever vaak de enige optie om te kunnen overleven.

VAR 

In 2005 heeft de wetgever de discussies over de ZZPer willen verminderen door het invoeren van de VAR (verklaring arbeidsrelatie). Als een ZZP-er een VAR over kan leggen voor het betreffende werk, krijgen opdrachtgevers daarmee de zekerheid dat zij een echte zelfstandige inhuren en de garantie dat zij niet later alsnog loonheffing en premies moeten betalen. De VAR geeft opdrachtgevers derhalve zekerheid en ZZP-ers een status als echte ‘zelfstandig ondernemer’. Echter ongeacht de VAR kan de kantonrechter nog steeds bepalen dat er civielrechtelijk nog steeds sprake is van een arbeidsovereenkomst en dus van ontslagbescherming en loondoorbetaling bij ziekte. Desondanks werkt de VAR in e meeste gevallen heel goed: met een VAR een echte zelfstandig ondernemer, zonder VAR geen zelfstandig ondernemer en dus een dienstbetrekking/arbeidsovereenkomst met alle risico’s van dien.

Schatkist 

Het aantal zelfstandigen groeit echter hard, te hard. Van 632.000 in 2009 naar 800.000 dit jaar en bij ongewijzigd beleid naar één miljoen in 2020. Daardoor stijgen ook de kosten voor de schatkist: omdat ZZP-ers minder belasting en premies betalen dan werknemers, maar wel beroep doen op een deel van de sociale zekerheid (AOW/bijstand) bestaat de angst dat zij ons sociale stelsel steeds meer ‘uithollen’. Daarnaast maken ZZP-ers gebruik van fiscale faciliteiten als de zelfstandigen- en startersaftrek, en de winstvrijstelling voor het midden- en kleinbedrijf, hetgeen de schatkist ook geen geld oplevert.

VAR wordt BGL 

Zeer waarschijnlijk wordt de VAR per 2015 afgeschaft en vervangen door de beschikking geen loonheffing (BGL). Deze BGL moet het vooral voor de Belastingdienst makkelijker maken om schijnzelfstandigheid aan te pakken, omdat – anders dan bij de VAR – de opdrachtgever weer verantwoordelijk kan worden gehouden als voor de ZZP-er onterecht geen loonbelasting en premies zijn betaald. Daarnaast gaat waarschijnlijk ook de zelfstandigenaftrek voor ZZP-ers op de schop en later wellicht ook de startersaftrek. Geheel terug dus naar de situatie en bijbehorende discussies van vóór 2005.

Zwalkend overheidsbeleid 

Wat is hiervan nu het gevolg van dit niet consequent beleid van de overheid? Eerst werd namelijk het vrije ondernemerschap aangemoedigd. Vervolgens treden er onbedoelde effecten op en dan wordt alles weer teruggedraaid.

Het aantal ZZP-ers wordt in deze economie niet minder, integendeel. Daarnaast blijkt uit CBS-cijfers dat het aantal zelfstandigen onder jongeren vele malen groter is dan onder ouderen. Aan de ene kant heeft de ZZP-er dus de toekomst. Aan de andere kant lopen opdrachtgevers vanaf 2015 weer grote risico’s bij het aannemen van ZZP-ers. Dit zijn risico’s waar veel opdrachtgevers niet aan zullen willen. De business case van de ZZP-er wordt dus uitgehold terwijl de vraag en het aanbod onverminderd zal blijven bestaan. De oplossing zit dan logischerwijs bij derde partijen, detacheringsbureaus die ZZP-ers inhuren (al dan niet op basis van een arbeidsovereenkomst) en doorverhuren aan de opdrachtgevers. Een nieuwe business case is hiermee geschapen. En de overheid? Die ziet waarschijnlijk de schatkist niet meer gevuld worden dan nu het geval is. Beleid dat tegen de economische werkelijkheid ingaat is namelijk naïef en zal niet werken.

Kosten van vaste contracten

Overigens volgt uit de arbeidsrechtpraktijk ontegenzeggelijk dat ZZP-ers hun bestaan ook te danken hebben aan de hoge vaste lasten voor werkgevers van een vast contract. Daar ligt een wezenlijk probleem dat niet wordt opgelost door de BGL en ook niet door de wet werk en zekerheid (WWZ), die ook in 2015 in werking treedt.

……….ZZP-ers zonder opdracht: begin een detacheringsbureau!

Alain Camonier
Amsterdam, november 2014

Alain Camonier is arbeidsrechtadvocaat bij Pallas Advocaten te Amsterdam.
Vrijdag 21 november gaan we er met Alain verder op in, als hij te gast is bij 6FM in Business.

Niet voor niets roepen wij vaak, dat onze adviezen niet klakkeloos gekopieerd kunnen worden. Wij krijgen vaak de vraag of het echt zo eenvoudig is om fiscaal voordeel te behalen. Ja en nee. Sommige zaken zijn door een oplettend administratie kantoor makkelijk voor u te tackelen. Andere zaken liggen wat genuanceerder en zijn vooral afhankelijk van uw specifieke situatie. Eén ding is wel zeker en makkelijk te realiseren. Door gezamenlijk pro actief en regelmatig uw financiën tegen het licht te houden kan het u niet ‘overkomen’ dat u fiscaal voordeel misloopt.
……. een goed advies levert u vele malen meer op dan het kost.